100 yıllık tartışma bitti mi ? Albert Einstein vs Niels Bohr

[Akkaali]

1927 yılında Brüksel’de yapılan Solvay Konferansı’nda, modern fiziğin en büyük tartışmalarından biri başlamış.
Albert Einstein ile Niels Bohr, kuantum dünyasının nasıl çalıştığı konusunda karşı karşıya gelmiş.

Konu şuydu:
Bir parçacık aynı anda hem dalga hem de parçacık gibi davranabilir mi?

Bohr hayır demiş, Einstein ise ikna olmamış.
Einstein ortaya bir deney atmış ama deney o günki teknoloji ile yapılması imkansızmış.
Çin Bilim ve Teknoloji Üniversitesi (USTC) deneyi yapmayı başardı. Nasıl mı ?
Tek bir atom ve tek bir foton ile aşırı hassas bir düzenek kurmuşlar ve sonuç bilim dünyası için net hale geldi.
Bohr 1927 yılından sonra nihayet haklı çıktı.

Bohr şunu söylüyordu.Bir parçacığa nasıl baktığımız, onun bize ne göstereceğini belirler.
Eğer bir parçacığın hangi yoldan geçtiğini öğrenmeye çalışırsak, o artık “parçacık gibi” davranır ve dalga deseni kaybolur. Eğer dalga desenini görmek istersek, bu kez parçacığın hangi yoldan geçtiğini asla bilemeyiz.
Einstein ise ikisini birden ölçmenin bir yolu olmalı diyordu.
Ama Çin’deki üniversitede yapılan modern deneyler şunu gösterdi:
İkisini aynı anda ölçmeye çalıştığımız an, biri mutlaka bozuluyor. Yani bu bir ölçüm hatası değil, doğanın kuralı.
Bu yüzden Bohr haklı çıktı:
Bohr der ki ; Doğa bize aynı anda hem dalgayı hem parçacığı göstermiyor.

Kaynak : https://interestingengineering.com/science/mit-settles-98-year-debate-einstein-bohr

[Mihaylovic]

Einstein dalga parçacık ikiliğini aslında hiçbir zaman inkar etmedi. Sadece kuantum mekaniğinin eksik bir teori olduğunu savundu.

Buradaki konu aslında çift yarık deneyi (young deneyi) denilen şey. Çift yarık deneyinde fotonlar tek tek gönderiliyor. ölçüm yoksa dalga gibi, ölçüm olduğunda ise parçacık gibi davrandığı gözlemleniyor. Zaten bu deney Bohrun yaklaşımıyla uyumlu. Kim haklı tartışması manasız bana göre.

Asıl konu bu fotonların bizim onları takip edip etmediğimizi nasıl algıladığı. Bunun cevabını veren muhtemelen bilim nobelini banko cebine koyar. Düşünsenize bir cisim var. siz baktığınızda parçacık gibi bakmadığınızda dalga gibi davranıyor. Evrenin gözlemlenip açıklanamayan en ilginç şeyi bu olabilir bence.
Mesela evrende de bizim görmediğimiz yerlerde bambaşka şeyler olabilir mi acaba? Yani hayatta gözlemlediğimiz şeyler aslında sadece bir ilüzyon olabilir mi.

Konuyla alakalı ben de bir video koyayım. İlgisi olan izleyebilir.

ÇİFT YARIK DENEYİ

[Uhde]

Konuya ben de dahil olmak isterim.

Aslında konu parçacık ve dalga konusundan çok kuantum mekaniğinin işleme prensibi ile alakalı. iş doğada olasılık var mı yok mu ya gidiyor biraz. Einstein'a göre evrenin yapısında rastlantı yoktur. Olasılık, bilgi eksikliğimizin bir sonucudur.
Burada Laplace şeytanı gibi şeyler devreye giriyor. Aslında bir zar attığında o zarın kaç geleceği hesaplanabilir ve bilinebilir ortada bir bilinmezlik yoktur gibi. Einstein'ın konuyla alakalı meşhur sözü "Tanrı zar atmaz"ı hepiniz duymuşsunuzdur.

Diğer tarafta da Bohr bunun tam tersini savunur. Yani evrenin işleyiş prensibinin olasılıklar üzerine olduğunu savunur. Olasılık, sadece bilgi eksikliğinden kaynaklanmaz o doğanın yapısının bir parçasıdır der.

Kabaca Einstein evreni bir video dosyasına benzetiyordu. her şey kaydedilmiş ve orada duruyor, biz sadece izledikçe görüyoruz. Bohr ise evreni sürekli render edilen bir video oyununa benzetiyordu, biz bir yöne bakana kadar oradaki detaylar kesinleşmiş bir gerçeklik değil sadece potansiyel kodlardır.

Bu tartışmanın galibi aslında uzun yıllar önce belli oldu. 1960’larda fizikçi John Bell, bu konuya netlik getirecek Bell deneyini önerdi. Bu deney, Einstein’ın dediği gibi evrende her şeyin önceden belirlenmiş olup olmadığını sınamayı amaçlıyordu. Eğer Einstein haklı olsaydı, parçacıklar ölçülmeden önce de hangi sonucun çıkacağı bir şekilde gizlice belli olmalıydı.

Bell Deneyi

Ama yapılan deneylerde doğa bu kurallara uymadı. Yani parçacıklar, ölçüm yapılana kadar kesin bir duruma sahip değil. Sonuçlar gerçekten de o anda belirleniyor. Yani olasılık sadece bizim bilmediğimiz şeylerden kaynaklanmıyor. Olasılıklar doğanın kendisinin bir parçası.